中越康养研究应用与龙凤伏羲文化的交融与发展

摘要：本论文聚焦于中越两国的龙凤文化、伏羲文化、康养文化及祈福文化。深入探究其远古起源、历史源流，剖析文化内涵与象征意义，并探讨在当代社会的融合创新及合作模式。通过对这些方面的研究，揭示中越文化交流互鉴在传承传统智慧与提升民众健康福祉方面的重要价值。

关键词：山海经；神话传说；远古文化；图腾崇拜；甲骨文龙凤祈福图

一、引言

中越两国地缘相近，文化相通，在悠久的历史长河中，龙凤文化、伏羲文化、康养文化及祈福文化在两国各自的文化体系里占据着独特地位。这些文化元素不仅承载着深厚的历史底蕴，更在现代社会中展现出与健康养生理念紧密结合的活力，对促进两国文化交流与合作有着深远意义。

二、中国龙凤与伏羲文化的远古溯源与内涵

（一）龙凤文化起源

中国龙凤文化可追溯至远古图腾崇拜时期。《山海经》中多有关于龙与凤的神话记载，如“南方祝融，兽身人面，乘两龙”，描绘出龙在早期神话中的神秘形象与独特地位。龙被视作能操控自然之力、具超凡神性的生灵，象征着权威与吉祥；凤则被形容为“首文曰德，翼文曰顺，膺文曰仁，背文曰义”（《韩诗外传》），是美好与祥瑞的代表。从原始部落的图腾到封建王朝的皇权象征，龙凤文化逐渐渗透到政治、宗教、艺术等诸多领域，成为中华民族文化认同的重要标识。

（二）伏羲文化根源

伏羲在中国文化起源中具有开创性意义。据《周易·系辞下》记载：“古者包牺氏之王天下也，仰则观象于天，俯则观法于地，观鸟兽之文与地之宜，近取诸身，远取诸物，于是始作八卦。”伏羲氏通过对自然现象与万物规律的观察总结，创造八卦，开启了华夏文明对宇宙自然认知的先河。其与女娲人首蛇身的形象在汉画像石等文物中多有呈现，象征着人类的起源与繁衍，伏羲也因此被尊为人类始祖，其文化内涵深刻影响着后世的伦理道德、哲学思想与康养观念。

（三）龙凤与伏羲文化关联

伏羲文化与龙凤文化存在内在联系。伏羲被视为阳，女娲被视为阴，这种阴阳观念与龙凤文化中的阴阳和谐相呼应。传说伏羲氏创制的八卦中蕴含的阴阳变化之道，为龙凤文化中龙阳凤阴的象征意义提供了哲学基础，共同构建了中国传统文化中对世界万物运行规律的理解框架，并且在传统康养理念里，龙凤的阴阳调和与伏羲所倡导的顺应自然、平衡阴阳的养生思想相互交融，指导着人们的养生实践。

三、越南龙凤与伏羲文化的传承与演变

（一）文化传播路径

越南的龙凤文化与伏羲文化主要源于中国文化的传播。在历史上，自秦汉起，随着中原王朝对越南地区的政治、经济与文化影响，龙凤与伏羲文化逐渐传入。越南的古籍如《大越史记全书》中亦能发现相关文化元素的踪迹，这些元素在越南本土生根发芽，与当地的风土人情相结合，逐步形成具有越南特色的文化表现形式。

（二）越南特色内涵

在越南文化中，龙被赋予了民族祖先的神圣意义，传说越南民族为龙子仙孙的后裔，龙成为越南民族精神的重要象征，守护着越南人民。越南凤的形象则更贴近本土自然与生活，其色彩与装饰带有鲜明的地域特色。越南民间传说中也有类似于伏羲女娲的故事元素，虽在细节与表现形式上有所差异，但同样蕴含着生命起源与繁衍的文化内涵，并且与龙凤文化一同融入到越南民众的宗教信仰、节日庆典与日常生活习俗之中，在越南传统的祭祀、婚礼、庙会等活动中均有体现，对越南民众的康养观念产生着潜移默化的影响，如通过遵循相关文化习俗来祈求身心的安宁与健康。

四、中越康养文化中的龙凤与伏羲元素

（一）中国康养实践

在中国传统康养文化中，龙凤与伏羲文化的应用广泛。中医养生理论依据伏羲八卦的阴阳平衡思想，强调人体内部与外部环境的阴阳调和。传统的养生功法如太极拳、五禽戏等招式动作中蕴含龙凤姿态的模仿，通过身体的运动与气息的调节来促进气血循环，达到强身健体的目的。在传统建筑园林领域，常以龙凤图案装饰亭台楼阁，营造出和谐祥瑞的康养环境，如北京颐和园中的龙凤雕饰建筑，其布局与设计理念旨在让居住者或游览者在欣赏美景的同时，感受文化的熏陶，舒缓身心，达到养生怡情的效果。

（二）越南康养体现

越南的康养文化受龙凤与伏羲文化影响，有着独特的表现形式。越南传统医学注重身心整体的和谐，在治疗与养生过程中，常借助龙凤图案与象征物给予患者心理暗示与精神慰藉。例如，在一些传统草药疗法中，会在药物包装或治疗场所绘制龙凤图案，增强患者对康复的信心。越南民间的养生习俗如饮用龙凤茶、食用龙凤糕点等，不仅是饮食文化的体现，更蕴含着龙凤所代表的吉祥安康寓意，期望通过这些习俗活动来促进身体健康与心灵的愉悦，体现出伏羲文化中对生命尊重与养护的理念在越南的传承与发展。

五、中越在龙凤、伏羲与康养文化领域的合作与创新

（一）文化交流平台构建

两国应积极搭建文化交流平台，如定期举办中越龙凤伏羲文化研讨会，邀请两国学者、文化专家、艺术家等共同探讨文化内涵、历史传承与当代价值。建立中越文化交流网络平台，展示两国在龙凤、伏羲、康养文化及祈福文化几方面的研究成果、艺术作品、传统习俗等，促进信息共享与交流互动，增进两国人民对彼此文化的深入了解与认知。

（二）文化产业协同发展

在文化产业方面，中越可合作开发旅游产品。打造中越龙凤伏羲文化主题旅游线路，将中国河南淮阳的伏羲太昊陵、甘肃天水的伏羲庙、湖南长沙马王堆汉墓、长沙大塘遗址、湖南平江天岳幕阜山伏羲陵与皇坛伏羲庙、湖南怀化安江高庙遗址等与越南河内的文庙（含有龙凤文化元素）、顺化的古建筑群等景点串联起来，让游客领略两国文化魅力。共同创作文化创意产品，如以龙凤伏羲形象为元素设计的诸如“甲骨文龙凤羲娲祈福图”手工艺品、服饰、纪念品等，结合现代设计理念与工艺技术，提升产品的文化附加值与市场竞争力，推动两国文化产业的创新发展与经济增长。

（三）教育与人才培养合作

开展教育领域合作，在两国高校开设中越文化比较研究课程，设置龙凤、伏羲与康养文化、祈福文化及龙凤羲娲祈福图产业创意设计专题讲座与研究方向。互派留学生与访问学者，促进学生与学者之间的交流互动，培养具有跨文化交流能力与专业知识素养的人才。通过联合举办学术会议、文化研习营等活动，为两国文化研究与传承培养后备力量，推动龙凤、伏羲、康养文化、祈福文化在学术层面的深入研究与创新发展。

六、结论

中越两国在龙凤文化、伏羲文化、康养文化及祈福文化领域有着深厚的历史渊源与广阔的合作前景。通过深入挖掘文化内涵、追溯远古源流，促进文化元素在康养实践中的应用，并加强在文化交流、产业合作、教育培养、龙凤羲娲祈福图设计应用等多方面的合作与创新，不仅有助于两国文化的传承与发展，更能提升两国人民的健康福祉与文化素养，增进两国友好关系，在全球化背景下为世界文化多样性与人类健康事业作出积极贡献。

参考文献：

［1］刘再聪. 伏羲文化与中华文明起源研究[J]. 党建网, 2024, 12(16).

［2］刘再聪. 黄河上游长途水运与黄河文化内涵的典型性[R]. 天水师范学院, 2024, 6(20).

［3］袁珂. 山海经校注[M]. 上海古籍出版社, 1980.

［4］韩婴. 韩诗外传集释[M]. 中华书局, 1980.

［5］周振甫. 周易译注[M]. 中华书局, 1991.

［6］吴士连. 大越史记全书[M]. 日本东京大学东洋文化研究所, 1984 - 1986.

［7］萧敬東. 伏羲文化研究专刊[J]. 2021. 天水伏羲文化研究中心

［8］阎朝科，萧敬東. 太皞古国伏羲思想史考[M]. 文献出版社

Nghiên cứu ứng dụng và phát triển giao thoa giữa văn hóa Long Phượng và văn hóa Fuxi của Trung Quốc và Việt Nam trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe

Tóm tắt: Bài luận này tập trung vào văn hóa Long Phượng, văn hóa Fuxi, văn hóa chăm sóc sức khỏe và văn hóa cầu phúc của Trung Quốc và Việt Nam. Nghiên cứu sâu rộng về nguồn gốc cổ xưa, dòng chảy lịch sử, phân tích nội dung văn hóa và ý nghĩa biểu tượng, và thảo luận về sự kết hợp sáng tạo và mô hình hợp tác trong xã hội hiện đại. Qua nghiên cứu những khía cạnh này, bài luận tiết lộ giá trị quan trọng của sự giao lưu và học hỏi văn hóa giữa Trung Quốc và Việt Nam trong việc kế thừa trí tuệ truyền thống và nâng cao phúc lợi sức khỏe của người dân.

Từ khóa: Sơn Hải Kinh; truyền thuyết thần thoại; văn hóa cổ đại; sùng bái hình tượng; hình ảnh cầu phúc Long Phượng trên văn tự ốc đảo

I. Giới thiệu

Trung Quốc và Việt Nam có địa lý gần gũi, văn hóa giao thông, trong dòng chảy lịch sử dài lâu, văn hóa Long Phượng, văn hóa Fuxi, văn hóa chăm sóc sức khỏe và văn hóa cầu phúc chiếm vị trí độc đáo trong hệ thống văn hóa của mỗi quốc gia. Những yếu tố văn hóa này không chỉ mang theo nền tảng lịch sử sâu đậm mà còn thể hiện sức sống mạnh mẽ trong việc kết hợp với quan niệm chăm sóc sức khỏe hiện đại, có ý nghĩa sâu rộng trong việc thúc đẩy giao lưu và hợp tác văn hóa giữa hai quốc gia.

II. Nguồn gốc cổ xưa và nội dung của văn hóa Long Phượng và Fuxi ở Trung Quốc

(1) Nguồn gốc văn hóa Long Phượng

Văn hóa Long Phượng của Trung Quốc có thể truy ngược lại đến thời kỳ sùng bái hình tượng nguyên thủy. Trong "Sơn Hải Kinh" có nhiều ghi chép thần thoại về rồng và phượng, như "Nam Phương Chu Rong, thân thú người mặt, cưỡi hai con rồng", mô tả hình ảnh bí ẩn và vị thế độc đáo của rồng trong thần thoại sơ kỳ. Rồng được coi là sinh vật có thể kiểm soát lực lượng tự nhiên, có tính chất siêu nhiên, tượng trưng cho quyền lực và may mắn; Phượng thì được mô tả là "đầu văn nói đức, cánh văn nói thuận, ngực văn nói nhân, lưng văn nói nghĩa" (theo "Hàn Thi Ngoại Truyện"), là đại diện cho cái đẹp và may mắn. Từ hình tượng nguyên thủy của bộ lạc đến biểu tượng quyền lực hoàng gia của triều đại phong kiến, văn hóa Long Phượng dần thâm nhập vào nhiều lĩnh vực như chính trị, tôn giáo, nghệ thuật, trở thành dấu hiệu quan trọng của bản sắc văn hóa dân tộc Trung Hoa.

(2) Nguồn gốc văn hóa Fuxi

Fuxi có ý nghĩa tiên phong trong nguồn gốc văn hóa Trung Quốc. Theo ghi chép trong "Kinh Dịch·Xí Ký Hạ" có viết: "Người xưa Bao Hi Xing chi vương thiên hạ dã, ngưỡng thì quan tượng vu thiên, phục thì quan pháp vu địa, quan điểu thú chi văn vu địa chi ích, cận thủ tự thân, viễn thủ tự vật, do đó th始of八封began". Fuxi thông qua quan sát tổng kết hiện tượng tự nhiên và quy luật vạn vật, sáng tạo ra bát quái, mở ra tiền đề nhận thức vũ trụ tự nhiên của nền văn minh Hoa Hạ. Hình ảnh của ông và Nữ Oa với đầu người đuôi rắn thường xuất hiện trong các hiện vật như tranh khắc Hán, tượng trưng cho nguồn gốc và sự sinh sôi của loài người, Fuxi cũng vì thế được tôn là tổ tiên của loài người, nội dung văn hóa sâu sắc ảnh hưởng đến đạo đức, tư tưởng triết học và quan niệm chăm sóc sức khỏe sau này.

(3) Mối liên hệ giữa văn hóa Long Phượng và Fuxi

Văn hóa Fuxi có mối liên hệ nội tại với văn hóa Long Phượng. Fuxi được coi là dương, Nữ Oa được coi là âm, quan niệm âm dương này phản ánh sự hài hòa âm dương trong văn hóa Long Phượng. Theo truyền thuyết, bát quái do Fuxi sáng tạo chứa đựng đạo lý biến hóa âm dương, cung cấp cơ sở triết học cho ý nghĩa biểu tượng của Long dương Phượng âm trong văn hóa Long Phượng, cùng nhau xây dựng khung hiểu biết về quy luật vận hành của vạn vật trong văn hóa truyền thống Trung Quốc, và trong quan niệm chăm sóc sức khỏe truyền thống, sự hài hòa âm dương của Long Phượng và quan điểm chăm sóc sức khỏe của Fuxi về việc tuân theo tự nhiên, cân bằng âm dương tương tác với nhau, hướng dẫn thực hành chăm sóc sức khỏe của mọi người.

III. Sự kế thừa và biến đổi của văn hóa Long Phượng và Fuxi ở Việt Nam

(1) Con đường truyền thông văn hóa

Văn hóa Long Phượng và Fuxi của Việt Nam chủ yếu bắt nguồn từ sự truyền bá của văn hóa Trung Quốc. Trong lịch sử, từ thời Tần Hán, cùng với ảnh hưởng chính trị, kinh tế và văn hóa của triều đại Trung Nguyên đối với khu vực Việt Nam, văn hóa Long Phượng và Fuxi dần được truyền vào. Trong các tác phẩm cổ của Việt Nam như "Đại Việt Sử Ký Toàn Thư" cũng có thể tìm thấy dấu vết của các yếu tố văn hóa liên quan, những yếu tố này đã phát triển mạnh mẽ trên đất nước Việt Nam, kết hợp với phong tục tập quán địa phương, dần hình thành hình thức biểu hiện văn hóa có đặc trưng của Việt Nam.

(2) Nội dung đặc trưng của Việt Nam

Trong văn hóa Việt Nam, rồng được trao cho ý nghĩa thiêng liêng của tổ tiên dân tộc, theo truyền thuyết người dân Việt Nam là con cháu của Long Tử Tiên Tôn, rồng trở thành biểu tượng quan trọng của tinh thần dân tộc Việt Nam, bảo vệ nhân dân Việt Nam. Hình ảnh phượng của Việt Nam còn gần gũi hơn với tự nhiên và cuộc sống địa phương, màu sắc và trang trí mang đậm nét đặc trưng khu vực. Trong truyền thuyết dân gian Việt Nam cũng có các yếu tố câu chuyện tương tự như Fuxi và Nữ Oa, mặc dù có sự khác biệt về chi tiết và hình thức biểu hiện, nhưng cũng chứa đựng nội dung văn hóa về nguồn gốc và sự sinh sôi của sự sống, và cùng với văn hóa Long Phượng hòa nhập vào tín ngưỡng tôn giáo, lễ hội và phong tục hàng ngày của người dân Việt Nam, được thể hiện trong các hoạt động truyền thống của Việt Nam như lễ hội cúng, hôn lễ, hội chợ, v.v., có ảnh hưởng sâu sắc đến quan niệm chăm sóc sức khỏe của người dân Việt Nam, như thông qua việc tuân theo các phong tục văn hóa liên quan để cầu nguyện cho sự bình an và khỏe mạnh của tâm hồn và thân thể.

IV. Yếu tố Long Phượng và Fuxi trong văn hóa chăm sóc sức khỏe của Trung Quốc và Việt Nam

(1) Thực hành chăm sóc sức khỏe của Trung Quốc

Trong văn hóa chăm sóc sức khỏe truyền thống của Trung Quốc, ứng dụng của văn hóa Long Phượng và Fuxi rất rộng rãi. Lý thuyết y học truyền thống dựa vào tư tưởng cân bằng âm dương của bát quái Fuxi, nhấn mạnh sự cân bằng âm dương giữa cơ thể bên trong và môi trường bên ngoài. Các phương pháp luyện công truyền thống như Thái Cực Quyền, Ngũ Động Hích, v.v. trong động tác giả mô phỏng Long Phượng, thông qua chuyển động cơ thể và điều chỉnh hơi thở để thúc đẩy dòng máu lưu thông, đạt được mục đích tăng cường sức khỏe và cường tráng. Trong lĩnh vực kiến trúc vườn truyền thống, thường sử dụng họa tiết Long Phượng để trang trí các đình, lầu, nhà, tạo ra môi trường chăm sóc sức khỏe hài hòa và may mắn, như tòa nhà điêu khắc Long Phượng ở Bắc Kinh Di Hòa Viên, bố cục và thiết kế ý tưởng nhằm mục đích cho người ở hoặc người tham quan trong lúc thưởng thức cảnh đẹp, cảm nhận văn hóa, giảm bớt căng thẳng tinh thần, đạt được hiệu quả chăm sóc sức khỏe và giải trí.

(2) Biểu hiện chăm sóc sức khỏe của Việt Nam

Văn hóa chăm sóc sức khỏe của Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn hóa Long Phượng và Fuxi, có hình thức biểu hiện độc đáo. Y học truyền thống của Việt Nam chú trọng sự hài hòa tổng thể của tâm thần và thể xác, trong quá trình điều trị và chăm sóc sức khỏe, thường sử dụng họa tiết và biểu tượng Long Phượng để cho bệnh nhân暗示oftâm lý và an ủi tinh thần. Ví dụ, trong một số phương pháp điều trị y dược cổ truyền, sẽ vẽ họa tiết Long Phượng trên bao bì thuốc hoặc nơi điều trị, tăng cường niềm tin của bệnh nhân vào việc phục hồi. Phong tục chăm sóc sức khỏe dân gian của Việt Nam như uống trà Long Phượng, ăn bánh Long Phượng, v.v., không chỉ là biểu hiện của văn hóa ẩm thực mà còn chứa đựng ý nghĩa may mắn và an khang mà Long Phượng đại diện, mong muốn thông qua các hoạt động phong tục này để thúc đẩy sức khỏe thể xác và niềm vui tinh thần, thể hiện sự kế thừa và phát triển của quan niệm tôn trọng và chăm sóc sức khỏe của Fuxi ở Việt Nam.

V. Hợp tác và sáng tạo giữa Trung Quốc và Việt Nam trong lĩnh vực văn hóa Long Phượng, Fuxi và chăm sóc sức khỏe

(1) Xây dựng nền tảng giao lưu văn hóa

Hai quốc gia nên tích cực xây dựng nền tảng giao lưu văn hóa, như tổ chức định kỳ Hội thảo văn hóa Long Phượng Fuxi Trung-Việt, mời các học giả, chuyên gia văn hóa, nghệ sĩ của hai quốc gia cùng thảo luận về nội dung văn hóa, lịch sử truyền thống và giá trị hiện đại. Thiết lập nền tảng mạng